EP 5.1 : จากการแลกเปลี่ยนสู่ยุคเงินกระดาษ 

 

“เงินมีค่า ไม่ใช่เพราะตัวมันเองมีคุณค่า... แต่เพราะคุณสมบัติของมันที่ผู้คน 'ยอมรับร่วมกัน'”

เงินมีค่าเพราะอะไร? ทำไมเราถึงใช้เงินแทนการแลกเปลี่ยนสิ่งของ?

ทุกวันนี้ เราใช้เงินเพื่อซื้อขายสินค้าและบริการ แต่เคยสงสัยไหมว่า เงินมีจุดเริ่มต้นมาจากไหน? และทำไมมนุษย์ถึงให้ค่ากับสิ่งนี้?

บทความนี้จะพาทุกคนไปรู้จักวิวัฒนาการของเงิน ตั้งแต่ยุคที่ยังไม่มีเงินตรา จนถึงการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในปี 1971 ที่ทำให้เงินกลายเป็น Fiat Currency อย่างที่เราใช้กันในปัจจุบัน

เงินคืออะไร? ทำไมถึงมีค่า?

 

เงิน (Money) คือ “เครื่องมือ” ที่ใช้ในการแลกเปลี่ยนคุณค่าระหว่างกัน ในอดีตไม่จำเป็นต้องเป็นธนบัตรหรือเหรียญเสมอไป แต่มันสามารถเป็นอะไรก็ได้ที่คนในสังคม “ยอมรับร่วมกัน” เช่น เปลือกหอย, ทองคำ หรือเงินดิจิทัล (Bitcoin) ในปัจจุบัน

 

เงินที่ดีต้องมีคุณสมบัติอะไรบ้าง?

•  Store of Value :  รักษามูลค่าได้ ไม่เสื่อมสภาพตามกาลเวลา
•  Medium of Exchange : ใช้เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน
•  Unit of Account : ใช้เป็นหน่วยวัดมูลค่าของสินค้าและบริการ

ไม่ว่าสิ่งใดก็ตามไม่มีคุณสมบัติเหล่านี้ครบ ก็อาจไม่สามารถเป็นเงินที่มีเสถียรภาพในระยะยาวได้

 

หลังจากที่เราเข้าใจแล้วว่า เงิน(money) คืออะไร และมีคุณสมบัติอะไรบ้าง ต่อไปเราย้อนกลับไปดูวิวัฒนาการของเงินในอดีตว่าเป็นอย่างไร  

1. ยุคแรก: ระบบแลกเปลี่ยนสินค้า (Barter System) 📍

ก่อนจะมี “เงิน” คนสมัยก่อนใช้ระบบการแลกเปลี่ยนสินค้า (Bartering System) ซึ่งเป็นระบบที่ ใช้ของแลกของ เช่น

คนที่เลี้ยงวัว อาจต้องการเสื้อผ้า → ไปแลกกับช่างทอผ้า

คนที่ปลูกข้าว อาจต้องการเครื่องมือทำเกษตร → ไปแลกกับช่างตีเหล็ก

ปัญหาของระบบนี้คืออะไร?

❌ ต้องหาคนที่ต้องการสินค้าเหมือนกัน (Double Coincidence of Wants)

❌ สินค้าบางอย่างไม่สามารถแบ่งเป็นหน่วยเล็ก ๆ ได้ เช่น วัว 1 ตัว

❌ สินค้าบางอย่างเน่าเสียได้ ทำให้ไม่เหมาะกับการเก็บมูลค่า

ด้วยเหตุนี้จึงเป็นเหตุผลที่ทำให้มนุษย์เริ่มมองหาสิ่งที่สามารถใช้เป็น “เงิน” ได้

2. ยุคเงินโลหะ: กำเนิดเหรียญกษาปณ์ 🪙 

เพื่อแก้ปัญหาของระบบแลกเปลี่ยนสินค้า มนุษย์เริ่มใช้โลหะที่มีค่า เช่น ทองคำและเงิน เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน เนื่องจากมันมีคุณสมบัติที่ดี เช่น ไม่เสื่อมสลายตามกาลเวลา, มีความทนทาน และหายาก

 

📍 จีน: จุดเริ่มต้นของเหรียญกษาปณ์

640-550 ปีก่อนคริสตกาล – ประเทศจีนเป็นแห่งแรกที่เริ่มใช้ โลหะเป็นเงินตรา และมีการจัดตั้งโรงกษาปณ์แห่งแรกของโลก

📍 ลิเดีย (Lydia - ปัจจุบันคือประเทศตุรกี)

575-550 ปีก่อนคริสตกาล – เมืองลิเดีย ได้พัฒนา โรงกษาปณ์ที่เก่าแก่ที่สุดในยุโรป

เหรียญตราของลิเดียทำจาก Electrum (โลหะผสมทองคำและเงิน) และมี ตราประทับ เพื่อสร้างมาตรฐาน และทำให้เกิดความสะดวกในการใช้งาน

การใช้เหรียญกษาปณ์ช่วยแก้ปัญหาอะไร?

✅ ลดปัญหาการหาคนแลกสินค้าที่ต้องการตรงกัน

✅ กำหนดมูลค่าได้ง่ายขึ้น ไม่ต้องต่อรองทุกครั้ง

✅ ช่วยให้การค้าเติบโตขึ้น เพราะทำให้การซื้อขายสะดวกและรวดเร็วมากขึ้น

3. ยุคเงินกระดาษ: จากทองคำสู่ธนบัตร 📜

แม้ว่าเงินโลหะจะช่วยให้การค้าเจริญขึ้น แต่ก็มีข้อเสียด้วยเหมือนกัน เช่น ถ้าต้องการใช้จ่ายเงินจำนวนมาก ก็จะต้องใช้จำนวนเหรียญที่มากตาม ส่งผลให้การดูแล การขนย้ายลำบากมากขึ้น และมีต้องมีความปลอดภัยในการดูแลเงินนั้นที่สูงขึ้นด้วยเช่นกัน

📍ราชวงศ์หยวน (ค.ศ. 1271-1368) ในประเทศจีน เริ่มมีการใช้เงินกระดาษแทนทองคำ

ทำไมเงินกระดาษถึงเริ่มได้รับการยอมรับและใช้งาน?

✅ พกพาง่ายกว่าเหรียญโลหะ

✅ สะดวกในการใช้จ่ายและทำธุรกรรม

จึงเป็นจุดเริ่มต้นของ “ธนบัตร” ที่เราใช้กันในปัจจุบัน

4. Bretton Woods: กำเนิดดอลลาร์สหรัฐเป็นเงินกลางของโลก 🌎

ปี 1944 – หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 อเมริกาเป็นฝ่ายชนะสงคราม และมีทองคำมากที่สุดในโลก

อเมริการได้ตกลงทำ Bretton Woods Agreement ซึ่งกำหนดให้

✅เงินดอลลาร์เป็นสกุลเงินกลางของโลก 

✅ อัตราแลกเปลี่ยนของดอลลาร์  35 ดอลลาร์ เท่ากับทองคำ 1 ออนซ์

ผลลัพธ์:

ดอลลาร์กลายเป็นเงินที่มีอิทธิพลมากที่สุดในโลก

ทุกประเทศต้องมีดอลลาร์สำรองเพื่อใช้ในการค้าระหว่างประเทศ

5. 1971 : จุดจบของมาตรฐานทองคำ (Nixon Shock) ⚠️

ปี 1971 – สหรัฐอเมริกามีปัญหาทางเศรษฐกิจจากการทำสงครามและมีปัญหาขาดดุลทางบัญชี

ประธานาธิบดี Richard Nixon ประกาศ ยกเลิกมาตรฐานทองคำ

ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา เงินทั่วโลกกลายเป็น Fiat Currency เต็มรูปแบบ (Full Fiat System) อย่างที่เป็นกันในทุกวันนี้

ผลกระทบ:

• เงินสามารถพิมพ์เพิ่มได้ ไม่จำกัด
• เกิดภาวะ “เงินเฟ้อ” และมูลค่าของเงินลดลงตามปริมาณของเงินที่พิมพ์เพิ่มมากขึ้น เช่น ราคาก๋วยเตี๋ยวเมื่อ 20 ปีที่แล้ว ราคา 10 บาท  ปัจจุบันราคาขึ้นเป็น 80 บาท

ปัจจุบัน เงินที่เราใช้กันทุกวันเป็น “Fiat Currency” ที่ไม่มีทองคำหรือสินทรัพย์ใด ๆ ค้ำประกันอยู่ 

ปัจจุบันโลกเราตอนนี้ คือ ผลจากการที่เงินไม่มีทองคำหนุนหลัง แล้วโลกจะเป็นอย่างไรต่อ แล้วทำไม Bitcoin ถึงแก้ไขปัญหานี้ได้ ติดตามตอนต่อไปครับ

สรุป: วิวัฒนาการของเงิน เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย

• จากระบบแลกเปลี่ยนสินค้า Barter → เงินโลหะ → เงินกระดาษ → Fiat Currency → (Bitcoin?)
  
• ปัจจุบัน เงินกระดาษ ไม่ได้มีสินทรัพย์ค้ำประกันอีกต่อไป
• ค่าของเงินขึ้นอยู่กับ ความเชื่อมั่น และ นโยบายของรัฐบาล

สนใจศึกษาเพิ่มเติม สามารถรับชมได้ที่

• วิวัฒนาการของเงินมือใหม่อยากเข้าใจ เรื่อง Bitcoin ต้องดู ตอนที่ 1
• คุณรู้จักเงินดีแค่ไหน